Practise Fusion Inc., Silikon Vadisi’nde faaliyet gösteren bir elektro-medikal kayıt şirketi. Bundan birkaç ay öncesine kadar şirket çalışanları teknoloji furyası içinde eğlence düşkünü bir hayat sürüyordu. Günlük taze ve ücretsiz yiyecekler, Cuma buluşmaları, ofis içinde üç tekerlekli araçla gezmeler…
Bugün ise şirket kurucu CEO’sunu göndermiş, çalışanlarının dörtte birini işten çıkartmış ve giderleri kısmak için bazı projeleri iptal etmiş durumda.
Bir sene önce yeni iş modelleri ile kurulan startuplar, milyar dolar seviyesinde değerleme alırken yatırımcılar, çek yazmak için birbirleri ile yarışıyorlardı. Bugün ise girişim sermayesi (Venture Capital) şirketleri, daha az başarılı olan startuplardan çıkıyorlar. Ekonomik durgunluk ve tepetaklak olan teknoloji endüstrisi hisse değerlerini gören yatırımcılar, portföylerini toparlıyor ve nakit yokluğunda olan şirketleri küçülmeye veya kapanmaya zorluyorlar.
Bu değişiklikler Silikon Vadisi ekonomisinin ana fikrini yıkıyor: “Sıkı çalış, yatırımı garantiye al ve zengin ol.”
Scale Venture Partners yatırım şirketinden Rory O’Driscoll, bugünkü durumu Titanik’in buz dağına çarpmasından hemen sonrasına benzetiyor ve: “İlk anda filikalara binmek için kimse acele etmedi. Akıllı şirketler giderlerini kısıyor ve sermaye topluyorlar. Hızlı bir şekilde karar vermek durumundasınız.” diyor.
Son 4 yılı baz alırsak 2015’in son çeyreği, yatırımcıların ABD’li startup’ı en az fonladığı dönem oldu. Kasım ayından bu güne kadar toplamda 2 milyar $ yatırım almış olan on adetten fazla şirket, en az %15 oranında işten çıkartma yaptı. Diğer şirketler para kaybettiren işlerini kapatıyorlar ve borçlanıyorlar.
Wall Street Journal’ın analizine göre 2014’ten bu yana halka açılmış olan 48 teknoloji şirketinden 35 adedi, halka arz fiyatından daha aşağıda işlem görüyor.
Öte yandan girişim sermayesi tamamen ortadan kalkmış değil. Dördüncü çeyrekte ABD startuplarını finanse etmek için kullanılan para %6.6 azaldı ve 17.13 milyar $’a geriledi. Bu değer son beş çeyrekteki en düşük değer. Diğer taraftan hala dotcom balonu zamanındaki değere yakın.
Bu ay içinde Magic Leap adlı şirket, gerçek dünyanın üstüne sanal görselleri koyan gözlük ürünü ile 794 milyon $ yatırım aldı. Uber Technologies yeni tepe noktaları görmeye devam ediyor. Aralık ayında aldığı yatırımla 60 milyar $ pazar değerine ulaştı.
Girişim sermayesi işinde olanlar, teknoloji şirketlerine ait hisselerin 5 Şubat’taki ciddi değer kaybının ardından, büyük yatırımların yavaşlamaya başladığını söylüyorlar.
Bazı şirketler, daha önceki dönemdeki fiyattan daha aşağıda hisse satarak fonlama sağlıyorlar. Bu tip hamleler, bir startupın yeni çalışan bulmasını zorlaştırabilir ve genellikle hisse opsiyonları ile ödeme alan mevcut çalışanların moralini bozabilir.
VC Experts adlı araştırma şirketine göre Foursquare Labs Inc. şirketi Ocak ayında, önceki fiyatının %69 altında bir bedelle hisse satışı yaptı. Eve servis şirketi olan DoorDash ise geçen hafta %16 indirimle hisse satışı gerçekleştirdi.
Bazı startuplar ise borçlanmaya yoluna dönüyor. Böylelikle şirket payı için düşük fiyatlama yapmak zorunda kalmıyorlar.
Günlük fantazi spor operatörü DraftKings şirketi farklı bir yöntem denedi. Sonradan indirimli fiyattan şirket payına dönüşebilen senet satışı ile 100 milyon $ topladı.
Bazı startuplar ise kullanılmayan ofis alanını kiraya verme yolu aramaya başladı ve işten çıkartmalar sık görülür oldu. TangoMe şirketinin kurucu ortağı ve CEO’su Eric Setton, çalışanlarının %20’sinin işine son verdi. Gerekçe olarak “sürdürülebilir bir iş yaratma” amacını gösterdi. Şirket 2 yıldan daha az bir süre önce 280 milyon $ yatırım almış ve 1 milyar $ pazar değerine ulaşmıştı.
Görünen o ki, Silikon Vadisi fazla yükünden kurtulmaya başladı. Akıllı şirketler yaşayacak, diğerleri sabun köpüğü gibi sönecek.