Stanford Üniversitesi Profesörü olan Susan Athey’nin dijital para birimleri ile ilgili yazısını paylaşmak istedik. Keyifli okumalar:
“Dijital paraya baktığımda, insanların ve kurumların anında, güvenli şekilde ve aracı olmadan varlık transferi yapabilmesine imkan tanıyan devrimsel bir teknoloji görüyorum. Dijital para uluslararası ticareti genişletme, finansal sisteme dahil olmayı destekleme, alışveriş yapma, birikim yapma ve iş yapma şeklimizi dönüştürme potansiyelini taşıyor. Hatta daha aklımıza gelmeyecek başka bazı şeyleri dönüştürmeyi de…İşte bu yeni teknolojinin dünyamızı değiştireceği beş alan:
- Daha hızlı, daha az maliyetli bankalar arası transferler
Bugün bankaların parayı hareket ettirirken kullandığı yöntem çok eski. Uluslararası banka transferlerinin tamamlanması, dahil olan bankalara ve ülkedeki onaycı mercilerin varlığına bağlı olarak bir haftayı bulabiliyor. Ödemeye ilişkin verinin sınır ötesine geçmesi bile bazı zorluklar ve pürüzlere maruz kalabiliyor. Bankalar arası transferler, Bitcoin gibi dijital para birimi kullanarak anında, daha az maliyetle ve güvenli şekilde gerçekleştirilebilir. Aslında bu tip transferler, bitcoin gibi yeni bir para birimi kullanmadan gerçekleştirilebilir. Danışmanı olduğum Ripper Labs adlı şirket, güvenli dijital defter kullanarak müşterilerinin bir para biriminden diğer para birimine (örneğin USD’den Euro’ya) para gönderimini sağlayan protokolü destekliyor. Teknolojileri parayı dünya çevresinde birkaç saniye içinde taşıyabiliyor. Bunu, parayı alıp verenler arasında en etkili yolu bularak yapıyor. Bu yol, başka başka bankalarda hesapları bulunan yabancı para ticareti yapanların bir seri işleminden oluşabiliyor.
- Küresel Havalelerde Kolaylık
Gelişmekte olan ülkelerden gelen göçmenler her yıl evlerine 500 milyar $’dan fazla büyüklükte havale gönderiyorlar. Bu büyüklük, doğrudan yabancı yatırım büyüklüğünü bile aşan bir değerde. Başka bir ülkeye 200$ göndermenin masrafının %6-%10 arasında değiştiğini düşünürsek, dünya üzerindeki en kırılgan finansal duruma sahip insanların üzerine binen yükün fazla olduğunu görürüz. Teknoloji, bu transferleri hızlı ve daha az maliyetli yapabilir. Sanal para birimi kullanarak, ailelerine mobil telefonlarından bile para göndermeleri bile mümkün kılanabilir. Geleneksel para transferi şirketleri, uluslararası para hareketindeki gecikmeleri telafi etmek için sermaye bulundurmak durumundadır. Dijital para birimi kullanan şirketler için ise, bulundurulması gereken sermaye miktarı oldukça azdır. Elbette bulundurulması gereken sermaye ve paranın hareketinin masrafı, havale işinin masraflarından sadece iki tanesi. Ancak bu ikisinde maliyetlerin azaltılması dahi, küçük oyuncuların yeni havale koridorları yaratarak işe girişmelerini veya mevcut oyuncuların daha küçük şehirlere ve yeni ülkelere hizmete başlamalarını kolaylaştırabilir.
- Yoksullar İçin Güvenli Para
Afrika’daki mobil teknoloji patlaması, iş karmaşık teknolojiye geldiğinde gelişmekte olan ülkelerin önder olabileceğini gösterdi. Tahminlere göre Kenya’daki ticaretin %60’ı mobil telefon kredileri ile gerçekleşiyor. Mobil telefona sahip herhangi biri, parayı telefona yükleyebiliyor ve bu kredileri başka bir kullanıcıya gönderebiliyor. Bu işleyişteki problem, yüksek ücretler alınması. Geçmişe bakarsak, kredilerin paraya dönüşümünde %20’lere varan komisyon ücretleri görürüz. Ancak Kenya’daki durumda hizmetin yaygınlığı çok yüksek olduğu için, insanlar kredileri paraya dönüştürmeye gerek kalmadan, dolayısıyla tekrar tekrar yüksek komisyon ödemeye gerek kalmadan kullanabiliyorlar. Dijital para birimleri, yurttaşlarının banka hesabı bulunmayan ülkelerde güvenli ve sağlam bir ödeme yöntemi olabilir. Bir ülkede bitcoin’i ikinci para birimi olarak kullanmaya başlamak, belli bir miktar kur riski yaratabilir. Ama özellikle yüksek enflasyonlu ülkelerde, diğer seçeneklere göre en uygun yöntem olabilir. Örneğin evde nakit veya ziynet bulundurmaktan daha güvenli bir yöntem olabilir.
- E-Ticaretteki Potansiyelinin Önünü Açmak
Bugün kredi kartı dolandırıcılığı, pek çok online tüccarın işini bırakmasına neden oluyor. Bu dolandırılıklar, küresel işlemlerde daha fazla görülüyor. Bu nedenle pek çok şirket uluslararası ödeme kabul etmiyor. Bitcoin gibi dijital bir para birimi ile, transfer bir kez yapıldığında bir daha geri alınamaz. Bu özellik, tüccarlar için dolandırıcılık riskini ortadan kaldırıp ve tüm dünyaya satmalarının önünü açabilir. Ayrıca sanal para birimleri, kullanıcıların ödeme yapmasını neredeyse bir e-posta göndermek kadar kolaylaştırdığı için, online alışveriş çok daha yumuşak bir sürece dönüşebilir. Dijital para birimi ayrıca gelişmekte olan ülkelerdeki küçük işletmelerin küresel e-ticarete daha çok girmesini de sağlayabilir. Latin Amerikalı üreticiler, el yapımı ürünleri tüm dünyaya satabilir, Çinli gençler Skype üzerinden Mandarin dili kursu sunabilirler. Mallarını online reklam pazarları kanalıyla pazarlamak isteyen Afrikalı şirketler, bugün var olmayan ödeme seçeneğine kavuşabilirler.
- Programlanabilir Para ve Akıllı Kontratlar
Bir varlık tamamen dijital ise, otomatikleştirilmiş yöntemlerle hareket edebilir. Bu özellik, “programlanabilir para” ve “akıllı kontratlar” konularının önünü açmaktadır. Bunlara bir örnek olarak bloke hesaplar verilebilir. Bu tip hesaplar, çoktandır mülk satışı gibi büyük hacimli işlemlerde kullanımdadır. Alıcı parayı bloke hesaba koyar. Bu paranın satıcıya geçmesi, ancak ve ancak satıcı mülkün üzerindeki hakkını alıcıya geçirince mümkün olur. Dijital dünyada, güven herkes için daha da önem kazanırken, yukarıda bahsedilen işleyiş daha küçük hacimli işlemlerde de kullanılabilir. Diğer bir örnek olarak, “multisig” gösterilebilir. Bu işleyişte para ancak ve ancak birden fazla bireyin kullanıcı tanımlaması yapılınca hareket edebilir. Bu yöntem, dijital fonlardan hırsızlığı önlemede kullanılabilir. Öte yandan şirketler için, paranın bir sınırdan öbür sınıra, şirket içi birimler arasında vb. hareketinde paranın kaybolmasının önüne geçecek bir yöntem olabilir.
Öte yandan programlanabilir para, çok daha karmaşık kontratlarda rol alabilir. Örneğin birden fazla paydaş içeren ve karmaşık türevler barındıran finansal kontratlar…Paranızı, belirli hisse senetlerindeki harekete bağlı olarak ödeme yapacak finansal kontrata bağlayabilirsiniz. Bir bilgisayar programı, Bloomberg terminali üzerinden hisse senetlerine bağlanabilir ve hisse senetlerinin durumlarına ilişkin senaryolara bağlı olarak, farklı bireyler para alabilir.”