Bu şehirde sokak satıcıları mobil POS taşıyor, kilise toplulukları bağışlarını mesajla yapıyor. Adını “Money, Money, Money” şarkısını yapan 1970’lerin grubundan alan Abba müzesi bile nakiti geçen yüzyıla ait sayıyor, çek ve bozuk para kabul etmiyor. Bu şehrin adı Stockholm.
Dünyada pek az yer nakitsiz geleceğe İsveç kadar hızlı ilerliyor. Bu ülkede mobil uygulama veya kart ile ödeme yapma kolaylığı her yeri sarmış durumda.
Spotify ve Candy Crush’ın evi olan bu teknoloji ülkesi, dijital ödemeyi kolaylaştıran inovasyonlarla dolu. O kadar ki, ülkenin bankaları dahi nakit alıp vermiyor.
Eski bir Abba üyesi olan ve grubun mirasını, müzeyi de kapsayan bir iş imparatorluğuna dönüştüren Bjorn Ulvaeus, “Nakit can çekişirken, onu kullananlar arasında olmak istemeyiz” diyor.
Bu durumdan memnun olmayanlar da var. İsveç’in elektronik ödemelere adapte olması, bazı tüketici organizasyonlarını harekete geçirdi. Bunlar, mahremiyetin tehdit altında olma ve internet suçlarına maruz kalma tehlikelerinin arttığına karşı uyarıyorlar. İsveç Adalet Bakanlığı’na göre eletronik fraud olayları geçen on yıla göre ikiye katlanarak geçen yıl 140.000 adedi buldu.
İsveçte halen nakit kullanan yaşlılar ve mültecilerin marjinal kalacağı söyleniyor. Interpol’ün eski başkanı ve eski İsveç polis direktörü Bjorn Eriksson, “Nakitsizlik trend haline gelmiş olabilir. Ama bu dönüşüme giren bir toplumda her türlü risk oluşur.” diyor.
Ama Ulvaeus gibi savunucular, tam nakitsizliğe geçişin kişisel güvenlik için daha da olumlu bir durum olacağını savunuyor. Ulvaeus, oğlunun Stockholm’deki evi iki kez soyulduktan sonra nakiti tamamen bırakmış, kart ve elertronik ödeme kullanmaya başlamış.
Ulvaeus anlatıyor: “Bir güvensizlik duygusu sarmıştı beni. Ve o an düşündüm: nakit kullanmayan bir toplum olsa ve hırsızlar çaldığı şeyi satamasa ne olur?”
Banknot ve bozuk paralar, İsveç ekonomosinin sadece %2’sini oluşturuyor. Bu oran Amerika’da %7.7, Euro bölgesinde ise %10 mertebesinde. İsveç’te bu yıl tüm ödemelerin sadece %20’si nakit ile yapıldı. Euromonitor International adlı pazar araştırma şirketine göre bu oran dünyada %75 olarak ortaya çıkıyor.
Kart kullanımı İsveç’te halen 1 numara. 2012’de 213 milyon adet işlem, kredi kartı ve banka kartı ile yapılırken, bu oran 2014’te 2.4 milyara çıktı. Ama her geçen gün artan sayıda İsveçli mobil uygulama kullandığından, kart kullanımı bile rekabetle karşı karşıya.
Ülkenin büyük bankalarının şubelerinin yarısından fazlasında nakit tutulmuyor ve nakit alınmıyor. Bu bankalara SEB, Swedbank, Nordea Bank dahil. Bankalar bu yöntemle, soygunculuğa özentinin kalktığını ve büyük oranda tasarruf ettiklerini söylüyorlar.
Uluslararası Tasarruf Bankası’na göre İsveç bankaları 2010 yılında 8.7 milyar kronu banknot ve bozuk para olarak tutarken bu değer geçen yıl 3.6 milyara geriledi. İsveçli banka konsorsiyumu tarafından kontrol edilen nakit makineleri yani ATM’ler, özellikle kırsal alanlarda demonte edildi.
Hükümet, nakit kullanmama akımına karşı gözükmüyor. Zira elektronik ödemeler iz bıraktığından, vergi toplamada verimlilik sağlıyor. İtalya ve Yunanistan gibi nakit kullanımının yoğun olduğu ülkelerdeki vergi kaçakçılığının büyük problem olması göz ardı edilmemeli.
İsveç Bankacılar Birliği yetkilsi Lefi Trogen, bankaların nakitsiz dönüşümden önemli miktarda işlem ücreti kazancı elde ettiğini belirtiyor. Ayrıca bankalar ve şirketler için nakitle ticaret yapmak maliyet getirdiğinden, nakit kullanımının azaltılmasının finansal olarak faydalı bulunduğunu ekliyor.
Nakit tamamen ölmedi. İsveç Merkez Bankası olan Riksbank, önümüzdkei 20 yıl daha nakit dolaşımının olacağını öngörüyor. Riksbank, yakın zamanda yenilenmiş banknot ve madeni paraları bastı.
Ama gitgide artan bir tüketici kitlesi için nakit kullanımı bitmiş durumda.
Gothenburg Üniversitesindeki öğrenciler, neredeyse tamamen kart ve elektronik ödeme kullandıklarını söyledi. 23 yaşındaki Hannah Ek, “Kimse nakit kullanmıyor. Bence bizim jenerasyonumuz nakitsiz yaşayabilir” diyor.
Değişim, İsveç ekonomisinin en umulmadık alanlarında bile kendini gösteriyor. 65 yaşındaki Stefan Wikberg, bir hayır kurumu için gazete satıyor. Nakit taşınmadığını farkettiğinden beri, ödeme almak için mobil POS taşıyor. Visa, MasterCard ve American Express ile ödeme aldığına dair bir tabela taşıyan Wikberg, “Bozuk param yok diyenlere, kartla ve hatta SMS ile ödeme yapabileceklerini söylüyorum.” diyor. Wikberg’in satışları kart okuyucuyu kullanmaya başladığından beri %30 arttı.
1.000 kişilik Filadelfia Stockholm Kilisesi topluluğundan o kadar az kişi nakit kullanıyor ki, kilise duruma adapte olmak durumunda kaldı. Son pazar ayininde kilisenin hesap numarası duvara yansıtıldı. Topluluğun büyük kısmı, İsveç’in en büyük bankasının Swish adlı uygulamasını akıllı telefonlarından çalıştırdı ve bağış yaptı. Geri kalanı ise, makineden elektronik transfer gerçekleştirdi.