Hepinize merhaba, bugün Robotel Türkiye Hareketi’nin kurucularından Zeynep Karagöz ile birlikteyiz.
Zeynep merhaba. Öncelikle Robotel Türkiye Hareketi nasıl doğdu, biraz bilgi verebilir misin?
Merhaba Ozan. Robotel Türkiye el ve parmak protezi ihtiyacı duyan bireylere, özellikle çocuklara kişiye özel ölçü ve niteliklerde 3 boyutlu yazıcılarla üretilmiş, ekonomik ve kullanılabilir robot el uygulamalarının ücretsiz paylaşıldığı bir platform.
Hikaye ise şöyle başladı: 5 Dakika Tasarım Ajansı ekibi olarak 3 boyutlu yazıcıların insan hayatını etkileyen örnekleri üzerinde çalışırken Enabling The Future sitesinde gördüğümüz “give world a helping hand” ile heyecan verici bir kullanım alanı bulduğumuza inandık. Çünkü kişiye, işe özel parça yapmak 3D Printer teknolojisinin en önemli özelliği.
İlk Roboteli 2014’te yaptıktan sonra, projeyi paylaşmak, herkesin yapabileceğini anlatmak için www.robotel.org sitesinde yayınladık.Duyuldukça bize gelen talepler çoğaldı ve yeni projeler üzerinde çalışmaya başladık ve nihayet Robotel Türkiye ile başta çocuklar olmak üzere ihtiyaç sahiplerine ulaşarak gönüllüler ile buluşturan bir ağ oluşturduk.
2014 yılında bir ajansımızın bir sosyal sorumluluk projesi olarak başlayan hikayemiz 2017 yılında bir sivil toplum örgütü olarak gelişti ve büyük bir aile olduk.
Enabling The Future hareketi ile ilgili bilgi verebilir misin? Aranızda şu an ne gibi paylaşımlar yapıyorsunuz?
Enabling The Future protez ihtiyacı duyan bireylere, özellikle çocuklara kişiye özel ölçü ve niteliklerde 3 boyutlu yazıcılarla üretilmiş, ekonomik ve kullanılabilir robot el uygulamalarının paylaşıldığı bir platform. İlk 3D yazıcıdan çıkan mekanik ellerin tasarımlarının açık kaynaklı olarak paylaşılmasını takiben imkan, enerji ve kaynaklarını ihtiyaç sahiplerine yardım etmek için bir araya getiren bir sosyal grup ile başlamış. Daha sonra ABD’de bir vakıf haline gelmiş ve tüm dünyada ülke bazında “chapter” denilen uygulamaları olan bir gönüllü ağına dönüşmüş durumda. Biz de Robotel olarak Türkiye chapter’ı oluyoruz.
Enable The Future camiası olarak ülkeler arası deneyim ve bilgilerimizi paylaşıyoruz çoğunlukla. Oldukça yoğun bir kaynak paylaşımı söz konusu. Yapılan ellerin tasarımları yine açık kaynaklı olarak paylaşılıyor. Bu da tüm modellerin başka kullanıcılar tarafından aynen veya modifiye edilerek uygulanabilmesi anlamına geliyor – tabii ticari kullanım dışında (Bu eller için ticari kullanım “Creative Commons” dediğimiz açık kaynak lisanslama modeli ile yasaklanmış durumda). Metot ve araştırma konuları konusunda da oldukça yoğun bir paylaşım var. Örneğin Robotel olarak biz örnek bir model oluşturduğumuz için her yıl Washington’da yapılan Enable Con kongresine davet edildik. Çünkü süreçleri parçalayarak daha çok sayıda gönüllü ile daha çok insana ulaşmak üzere bir model uyguluyoruz.
Elbette iletişim ve hareketi global ölçekte büyütmek için dayanışma, grubun en temel hedeflerinden biri.
Çalışmalarınızda nasıl bir teknoloji kullanıyorsunuz? Kullanılan teknoloji ihtiyaç sahipleri için nasıl geliştirilebilir, ne tür eksiklikler gözlemliyorsunuz?
Robotel aslında mekanik bir sistem, robota benzediği için Robotel diyoruz. 3 boyutlu yazıcı teknolojisi kullanılarak üretiliyor. Her el kişiye özel, ihtiyaç sahibinin anatomik özelliklerine uygun olarak yapılıyor. Bu kişiye özel üretim de her modelin ayrı ayrı tasarım sürecinden geçmesi gerektiği anlamına geliyor. Bazı vakalarda basit bir ölçekleme işlemi yeterli iken bazı vakalarda tasarıma müdahale etmek gerekebiliyor. Bunun için de 3D modelleme programları kullanılıyor.
Ellerin tasarımı yapıladıktan sonra bunları 3D baskıya hazır hale getirip yazıcılar ile parçalar halinde basıyoruz. Basılan parçaların montajı ise spor, tuhafiye gibi basit destek malzemeleri ile yapılıyor. Parmakları bir arada tutan lastikleri dişçi ve ortodontist destekçilerimizden temin ediyoruz. İç kaplamaları ise medikal sünger malzeme ile yaptıktan sonra kullanılabilir hale geliyor. Plastik malzemenin cam ve metal tutarken kaymasını önlemek için ise silikon parmak uçları kullanıyoruz. Veznedarların para saymak için kullandığı bu malzemeyi maalesef yurt dışından almak durumunda kalıyoruz.
Kullandığımız malzemelerin bir kısmı gönüllü tedarikçiler tarafından karşılanıyor. Ancak yine de eksiklerimiz var. Sünger kaplama, silikon parmak uçları gibi malzeme tedariği destekçiler oldukça işimize yarayacaktır.
Bir de işin koordinasyon tarafı var ki bu oldukça enerji ve zaman alan bir iş. Bu konuda da süreçleri daha verimli kılmak hatta optimize etmek için arayış içindeyiz. Gönüllü ve talep sistemini otomatize edecek bir yazılım, uygulama düşündük ama henüz hayata geçiremedik. Yapay zeka ile belki daha hızlı yol alabiliriz diye umuyoruz.
2014 yılından bugüne, geçen 4 yıllık sürede kaç kişinin ihtiyacını karşıladınız? Bunların büyük bir kısmı çocuk muydu? Önceliğiniz onlar mı?
Robotel kullanabilmek için bilek veya dirsek ekleminin olması gerekiyor. Bu nedenle gelen başvuruları önce değerlendirerek dönüş yapıyoruz. Çocukların protez ve ortez erişimi olmadığı için onlara öncelik veriyoruz tüm başvurularda. Ancak yeri geldiğinde yetişkin başvurularını da kabul ediyoruz. El ve parmak deformasyonu olan tüm bireylere destek vermeye çalışıyoruz.
Projeye 2014’te başlamamıza rağmen asıl çocuklar ile çalışmaya başlamamız 2016’da oluyor. Hikayeler çoğaldıkça başvurular da çoğalıyor. Bugüne kadar 60’tan fazla el yaptık… Ama şu andan sistemde 270 kadar vaka çeşitli aşamalarda yapılıyor durumda. Gönüllü olduğumuz için süreçler uzayabiliyor ama bu aralar neredeyse her hafta bir el teslim eder hale geldik.
Robotel Türkiye gönüllülerinin farklı görevleri paylaştığını biliyorum. Nasıl bir sistemle çalışıyorsunuz? Detayları paylaşabilir misin?
Bugün 2.200’den fazla gönüllü ve 300’den fazla 3 boyutu yazıcı ile gelen taleplere destek olmaya çalışıyoruz. Türkiyenin her yerinden başvuran ihtiyaç sahiplerine Robotel yapmak için organize oluyoruz.
Şu anda Türkiye çapında duyuru, ihtiyaç sahiplerini belirleme, ölçü alımı ve belgeleme, tasarım, 3 boyutlu baskı, montaj gibi aşamalarda ve projenin koordinasyonunda çalışan gönüllü ekipleri koordine ve organize ediyoruz. Tüm başvurular internet sitemiz üzerinden yapılıyor. Hem Robotel talepleri hem de gönüllü olmak için www.robotel.org adresimizde formlar bulunuyor.
Robotel’de gönüllü olup destek olmak için tasarımcı ya da üretici olmaya gerek yok. Aranan tek özellik heves ve özveri. Robotel’deki süreçler; başvuru, duyuru ve tespit, belgeleme ve ölçü alımı, tasarım, baskı ve montaj ve en sonunda teslim ve kontrol. Bununla birlikte gönüllüler bu süreçlerin dışında da destek olabilir. Bağış yapma ve toplama, organizasyon, dokümantasyon, moderasyon ve bunun gibi konularda da çalışabilirler.
Robotel gönüllülük formunu bu linkten doldurarak sisteme kayıt olunabiliyor. Detaylı bilgilendirme için herkes çekirdek ekiple telefonda görüşebilir, atölyemize uğrayabilir. İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde yaşayanlar Robotel aylık toplantılarına katılabilir. Ayrıca Konya, Kocaeli, Aydın ve Eskişehir grupları da buluşmaya başlıyor.
Robotel Türkiye ekibi gelen ihtiyaç taleplerini değerlendirdikten sonra gönüllülere çağrıda bulunuyor. Her vaka için isteyenlerden ekipler oluşturuluyor. Tüm süreci bir kişi veya bir ekip takip edebiliyor, ya da yardımlaşma ile ortak bir çalışma yapılabiliyor. Sonrasında Robotel teslimi ile uyumu ve çalışırlığı kontrol edilip eğer bir değişiklik veya iyileştirme gerekiyorsa tasarım sürecine geri dönerek işlemler tekrarlanıyor.
Gönüllüler ekip halinde çalışabileceği gibi hangi kısımda yardımcı olunabileceğini daha iyi anlamak için bir vakada baştan sona yer alıp, diğer gönüllülerin çalışmalarını gözlemlemeyi de tercih edilebilir.
Ayrıca maddi anlamda bireysel ve kurumsal destekler ile ilerliyoruz; dernek hesap bilgilerimiz sitemizde yer alıyor.
Şu an ihtiyaç duyduğunuz kaynaklar var mı? Varsa bunlar nelerdir?
Yapılan başvurulara dönüş süremiz değişebiliyor. Gönüllü bir organizasyon olduğumuz, her Robotelin başvuru yapan kişinin anatomik özelliklerine göre özel yapılması gerekliliği ve bazı vakaların diğerlerine göre daha zor olması nedeniyle süreçler bir aydan birkaç aya kadar değişebiliyor. Ancak maalesef şu anda oldukça birikmiş vakamız var. Bu nedenle aktif daha çok gönüllü ihtiyacımız bulunuyor. Özellikle tasarım ve koordinasyon konusunda destek verecek gönüllü en çok ihtiyaç olan alan.
Gönüllü bir organizasyon olarak tüm sivil toplum kurumları gibi ihtiyaçlarımızın başında maddi kaynak da var elbette. Ama biz sponsorluklar ile ilerlemek yerine kurumları aktif olarak süreçlere dahil ederek, bünyelerinde kurumsal Robotel takımları kurarak ilerlemeyi tercih ediyoruz. Böylelikle daha sürdürülebilir bir model yaratmayı hedefliyoruz.
Bunun dışında akademik araştırmalar içinde de yer alıyoruz. Henüz çok yeni bir alan olduğu için bu konuda pek metin ve kaynak bulunmuyor. Bilimsel araştırmaların, okul projelerinin ve lisans üstü çalışmaların içinde yer alarak hem tasarımları hem de süreçleri iyileştirmek için de çalışıyoruz. Bütün bu alanlarda tüm iş birliklerine açığız.
Zeynep değerli paylaşımların için teşekkür ederim. Eklemek istediğin başka bir şey var mı?
Öncelikle bu röportaj için sana teşekkür ederim.
Nihai hedefimiz bireysel gönüllü ağının tüm Türkiye’yi kapsayan aktif ve sürdürülebilir bir model ile çalışmasını sağlamak ve kurumsal destekler ile Robotel Türkiye Projesini genişleterek daha çok ihtiyaç sahibine ulaşmak. Bunun için bizden haberdar olan her bireyi sorumlu biliyoruz… En azından böyle bir sistem olduğunun bilinci ile bildiklerini paylaşmak üzere.
Çalışmalarınızda başarılar dilerim Zeynep. Görüşmek üzere.
Bu röportaj AvivaSA Dijital Garaj’ın katkıları ile hazırlanmış ve aynı zamanda AvivaSA Dijital Garaj bloğunda da yayınlanmıştır.